روزنامه ایران و حکیم ارد بزرگ

روزنامه ایران، شماره 5173 به تاریخ 20/6/91، صفحه 17 (ایران فرهنگی)

نویسنده: سید اصغر نوربخش

اسطوره ها دنیایی از رمز و رازهای بسیار هستند. دارای تناقض ها و ناشناخته های فراوان. مثلاً در لغتنامه دهخدا در تعریف این واژه آمده است: «سخن پریشان و بیهوده. سخن باطل. افسانه.» و همین طور در لغت نامه معین معنای اسطوره این چنین است: «افسانه، قصه. سخن بیهوده و پریشان.» اما در تعریف عامه مردم، اسطوره تعریف دیگری دارد. معمولاً ما به آدم های برجسته و زبده می گوییم فلانی اسطوره است. این اسطوره سازی معمولاً در عرصه ورزش و سیاست، نمود زیادی دارد. این واژه درباره گروه، جمع یا حتی یک ملت نیز اطلاق می شود. مثلاً می گوییم فلسطین اسطوره مقاومت است. ملت چین اسطوره تلاش و پشت کار است. یا طالبان اسطوره انحراف دینی و... اما چرا تعریف لغتنامه ای این واژه با تعریف عام تا این حد در تضاد و بیگانگی است. اگر کمی دقت کنیم می بینیم که در لغت نامه ها علاوه بر چند واژه هم معنی، واژه «افسانه» هم گنجانده شده است. گر چه این واژه هم معنای نیستی و خیالی می دهد اما دارای یک فرامعنا نیز هست. افسانه همواره به کسانی یا چیزهایی اطلاق می شوند که خارق العاده بوده اند و مرزهای موجود را درنوردیده اند. از همین رو مردم عامه برای آن که کار آنها را ارج نهند به آنان چنین واژه ای را تقدیم می کنند تا به گونه ای حرکت یا حرکت های بزرگ شان را پاس بدارند و قدر بنهند.
     حکیم ارد بزرگ در نظریه رسانه خود می گوید: «رسانه می تواند بال پرواز و رشد یک کشور و یا به عکس غل و زنجیری برای کتمان حقیقت باشد.» بنابراین رسانه ها توانسته اند شخصیت هایی را با عنوان شخصیت های اسطوره ای و افسانه ای در مقابل چشمان ما قرار دهند. اغلب اسطوره ها با رسانه ها ارتباط مستقیم ندارند. یعنی در حقیقت رسانه هایی که می خواهند اسطوره بسازند بیش از آن که بخواهند با شخصیت مورد نظر به گفت وگو بپردازند تلاش می کنند «درباره» او و از زبان «دیگران» سخن بگویند. این گونه عطش مخاطب، برای شناخت او بیش از پیش می شود. بنابراین تکنیک های مختلف رسانه ای همواره در تلاش بوده است که دست به اسطوره سازی بزند. گاهی این اسطوره سازی در جهت تخریب شخص مورد نظر پیش می رود و از یک سیاستمدار یا ورزشکار یا حتی یک هنرمند، چهره ای غیرقابل اعتماد و حتی منفور به جامعه ارائه کند. در چنین شرایطی است که امکان وجود چهره هایی نالایق اما پشتوانه دار بر سکوی اسطوره سازی، بسیار زیاد است. اما اسطوره ها، علاوه بر آن که چهره و منش کاریزماتیک دارند، نوع تفکر و البته رفتارشان هم خارج از محدوده های متعارف جوامع تعریف می شود. اوریانا فالاچی از روزنامه نگاران مطرح قرن بیستم که با بسیاری از رهبران جهان گفت وگو کرده است که از آن میان برخی از آنها در جوامع خود به «اسطوره» تشبیه شده اند، درباره چنین افرادی می گوید آنها هیچ تفاوت خاصی با ما ندارند، بلکه تنها تفاوت این است که جسارتشان بیش از ما است. (قریب به مضمون) از همین رو است که اسطوره های امروزی علاوه بر این که به کمک رسانه ها (چه مخالف چه موافق) چهره های شناخته شده ای در سطح جهان می شوند، بانی جنبش ها یا دردسرهای تازه ای برای خود و دیگران هستند. لخ والسا سیاستمدار و فعال حقوق بشر لهستانی که در سال ۱۹۸۳ برنده جایزه صلح نوبل شد و بعدها ریاست جمهوری این کشور را نیز برعهده گرفت، در جایی با سری بالاو سینه ای فراخ می گوید که او هیچ گاه کتاب نخوانده و کلابه آن اعتقادی ندارد. این چنین سخن گفتن جسورانه که در حقیقت شنا کردن در مسیر مخالف تاریخ است، سبب می شود برخی چهره ها بهتر دیده شوند و به قول معروف بالابیایند. با همه این تفاسیر، آنچه که در اینجا اهمیت دارد، جدا بودن و جدا ماندن اسطوره ها از توده های مردم است. تلاش ها و جسارت های اغلب آنها به سرعت فراموش می شود و حتی برخی از آنها در زمان حیات شان از اوج عزت به حضیض ذلت افول می کنند.این که اسطوره ها خوب هستند یا بد، مجال دیگری را می طلبد اما واقعیت این است که بسیاری از جریانات دنیای امروز را اسطوره های راستین و دروغین ساخته اند و بعد از آن خواهند ساخت. پس باید مواظب اسطوره ها و اسطوره سازی ها باشیم.
   



برگرفته از :
http://www.magiran.com/npview.asp?ID=2580533
http://www.magiran.com/ppdf/nppdf/2825/p0282551730171.pdf



برچسب‌ها: روزنامه ایران، ایران فرهنگی، سید اصغر نوربخش، حکیم ارد بزرگ، ارد بزرگ، hakim orod bozorg، نظریه رسانه حکیم ارد بزرگ